هرچند شرکت‌های نفتی به دلیل تاثیرگذاری هزینه تولید نفت بر قیمت نفت علاقه‌مند به آشکار کردن هزینه تولید خود نیستند، اما اطلاعاتی که برخی سازمان‌های بین‌المللی انرژی از هزینه استخراج نفت از میادین فعال در کشورهای اوپک یا سایر کشورها منتشر می‌کنند، می‌تواند به تحلیلگران صنعتی و معامله‌گران در عرصه اقتصاد نفت کمک کند. در اینجا نگاهی می‌اندازیم به وضعیت هزینه‌های تولید در چند کشور مهم نفت‌خیز دنیا.
عربستان سعودی: به دلیل نزدیک بودن ذخایر نفت خام به سطح زمین ارزان‌تر از سایر نقاط جهان به استخراج نفت می‌پردازد. بنابر برآوردهای موجود، هزینه عملیاتی استخراج هر بشکه نفت در عربستان به حدود یک تا 2 دلار در هر بشکه می‌رسد و هزینه کلی تولید شامل مخارج سرمایه‌ای بین 4 تا 6 دلار برآورد می‌شود.
عراق: استخراج و تولید نفت در کشور عراق به دلیل شرایط خاص استراتژیک و بین‌المللی از نظر تئوریک بسیار ارزان تمام می‌شود، اگرچه برخی چالش‌های امنیتی و سیاسی مانع از استخراج سریع و آسان نفت در این کشور شده و حتی باعث افزایش هزینه‌ها نیز می‌شود. کارشناسان معتقدند هزینه استخراج نفت در این کشور بین 4 تا 6 دلار در هر بشکه است هرچند هزینه برخی میادین عراق به دلیل دارا بودن نفت سنگین بالاتر نیز هست.
امارات متحده عربی: کشوری کوچک با ذخایر نفتی محدود است، اما کارشناسان هزینه تولید نفت در این کشور را 7 دلار در هر بشکه برآورد کرده‌اند.
نیجریه: یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت خام دارای ذخایر قابل توجهی است که به اعتقاد تحلیلگران نفتی تولید هر بشکه نفت خام در میدان‌های واقع در آبهای بسیار عمیق نیجریه ممکن است به 30 دلار در هر بشکه نیز برسد و این در حالی است که هزینه استخراج نفت در میدان‌های واقع در خشکی این کشور به حدود 15 دلار برای هر بشکه می‌رسد.
تحولات نیجریه طی سال‌های اخیر در قیمت جهانی نفت نقش تاثیرگذاری داشته است. ناآرامی‌ها و درگیری‌های نظامی و سیاسی مخالفان با حکومت مرکزی و اعتصاب کارگران در این کشور طی سال‌های اخیر به عنوان یکی از مولفه‌های اصلی افزایش قیمت نفت خام توصیف می‌شود.
آنگولا: هزینه استخراج نفت در آبهای فراساحلی این کشور به حدود 40 دلار در هر بشکه می‌رسد. این هزینه مجموعه‌ای از هزینه‌های سرمایه‌ای و عملیاتی است.
قزاقستان: این کشور میادین نفتی توسعه نیافته بسیاری دارد، اما کارشناسان، تولید نفت از میدان «قزمونای گز» این کشور را حدود 15 تا 18 دلار تخمین می‌زنند و بزرگ‌ترین اپراتور نفتی این کشور که میدان «تنگیز شورواویل» را توسعه می‌دهد حدود 10 تا 12 دلار هزینه استخراج نفت از این میدان را برآورد کرده‌اند. دلیل هزینه زیاد تولید نفت در قزاقستان بالا بودن هزینه حمل و نقل و دسترسی به بنادر عنوان شده است.
ونزوئلا: کارشناسان هزینه تولید نفت در این کشور را به عنوان یکی از اعضای اصلی اوپک و از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت خام در جهان در مجموع 20 دلار در هر بشکه تعیین کرده‌اند. البته بیشتر میادین نفتی ونزوئلا غیرشنی است که هزینه استخراج آن کمتر از سایر میادین نفتی است.کارشناسان همچنین هزینه‌های تولید در میدان نفتی اورکینوکو در حوزه‌های شنی ونزوئلا را حدود 30 دلار در هر بشکه برآورد کرده‌اند.
اکوادور: از تولیدکنندگان نفت و دارای میدان‌های کوچک نفتی زیادی است که دسترسی زیادی به بنادر ندارد و از این‌رو هزینه تولید نفت در هر بشکه در این کشور 20 دلار عنوان شده است.
انگلیس: این کشور یکی از تولیدکنندگان نفت در دریای شمال به شمار می‌رود. هزینه استخراج منابع نفتی‌اش به دلیل دشواری دسترسی به نفت باقیمانده در بخش انگلیسی دریای شمال به 50 دلار در هر بشکه می‌رسد و به دلیل عمیق بودن آبهای این منطقه هزینه تولید در آن بسیار بالاست.
نفت دریای شمال اگرچه از نوع نفت مرغوب و سبک است که معمولا هزینه‌های تولید آن پایین‌تر از نفت‌های سنگین یا نفت خام‌های فوق‌سنگین است، اما واقع شدن میادین نفتی انگلیس در مناطق عمیق دریای شمال هزینه تولید و استخراج نفت در این منطقه را افزایش داده است.
نکته: هزینه استخراج و تولید نفت خام همواره یکی از عوامل موثر در قیمت نفت است. از آنجا که نفت در دریا و خشکی در بخش‌های مختلف جهان نفت تولید می‌شود، هزینه استخراج و تولید آن نیز متفاوت است
نروژ: این کشور نفتی به عنوان ششمین صادرکننده نفت در دنیا با همین وضعیت روبه‌رو است. عمده نفت این کشور در آبهای عمیق و بسیار عمیق واقع شده که هزینه تولید آن بین 30 تا 40 دلار در هر بشکه برآورد شده است. نروژ از 40 سال پیش تاکنون به نفت دست یافته است و براساس این گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، طی گزارشی هزینه تولید نفت در خاورمیانه و شمال آفریقا را بین 6 تا 28 دلار در هر بشکه اعلام کرده و هزینه تولید در میادین متعارف نفتی (معمولی) در نقاط مختلف دنیا را 6 تا 39 دلار برآورد کرده است. آژانس بین‌المللی انرژی همچنین هزینه تزریق گاز برای ازدیاد برداشت از میادین نفتی را 30 تا 80 دلار در هر بشکه عنوان کرده و با اشاره به هزینه استخراج و تولید نفت در میدان‌های آبهای عمیق و بسیار عمیق رقم آن را 32 تا 65 دلار در هر بشکه برآورد کرده است.
همچنین این آژانس هزینه استخراج میادین واقع در قطب شمال و هزینه تولید آن را 32 تا 100 دلار و هزینه تولید نفت در میادین دارای نفت خام فوق‌سنگین (قیر) را 32 تا 68 دلار در هر بشکه اعلام کرده است.
کارشناسان هزینه‌های عملیاتی و سرمایه‌ای تولید هر بشکه نفت خام در کشورهای الجزایر، لیبی، عمان و قطر را حدود 10 تا 15 دلار در هر بشکه اعلام می‌کنند.
هزینه تولید نفت در ایران
عبدالمحمد دلپریش، مدیر برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت درباره هزینه استخراج و تولید یک بشکه نفت خام میگوید: نفت تولیدی ایران از نفت‌های متوسط است که هزینه تولید و استخراج آن در هر بشکه کمتر از 10 دلار است.
وی معتقد است: محاسبه دقیق هزینه تولید نفت نیازمند سازوکار حسابداری صنعتی است و اعداد و ارقامی که اعلام می‌شود، دقت کافی را ندارد. دلپریش هزینه اجرای طرح را شامل محاسبه هزینه‌های جاری سرمایه‌گذاری و استهلاک میداند و معتقد است: مجموع این هزینه‌ها در دوره‌ای معین، هزینه اجرای پروژه را تشکیل می‌دهد و تولیدی شدن طرح‌ها حدود 4 تا 5 سال به طول می‌انجامد که بر این اساس به طور کلی می‌توان گفت هزینه تولید نفت در ایران به بیش از 5 دلار در هر بشکه نمی‌رسد.
دلپریش تاکید دارد: تولید نفت فوق‌سنگین یا برداشت از مخازن شنی، هزینه تولید را در بسیاری از مناطق به بالای 20 دلار می‌رساند، اما نفت سنگین ایران با داشتن API (میزان سنگینی و سبکی نفت) حدود 20، جزو نفت‌های متوسط محسوب می‌شود و از زیرمجموعه‌های نفت‌های فوق‌سنگین با API زیر 10 به شمار نمی‌آید.
این در حالی است که در سه نقطه مرکزی، جنوب و فلات قاره ایران روزانه در مجموع نزدیک به 4 میلیون بشکه نفت در حال تولید است.
یکی از مدیران سابق شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب میگوید : هزینه تولید هر بشکه نفت در مناطق نفت‌خیز جنوب بین 5/1 تا 8/1 دلار در هر بشکه است. مناطق نفتی جنوب با دارا بودن 45 میدان نفتی و 60 مخزن ظرفیت تولید 2/3 میلیون بشکه نفت در کشور را دارند که بیش از 80 درصد کل تولید نفت‌خام کشور را شامل می‌شود.
به گفته وی، یک میلیون و 800 هزار بشکه نفت تولیدی مناطق جنوب صادر و یک میلیون و 400 هزار بشکه آن به پالایشگاه‌های کشور منتقل می‌شود.
این مقام نفتی تاکید دارد هزینه تولید نفت در مناطق نفتی جنوب ایران در حالی پایین است که برای توسعه میادین نفتی عراق 5/5 دلار به ازای هر بشکه قرارداد بسته می‌شود.
به گفته وی، هزینه تولید در مناطق فلات قاره و آبهای خلیج‌فارس با سایر مناطق متفاوت است زیرا هزینه حفاری در دریا و خشکی متفاوت است و از این رو هزینه‌های عملیاتی و سرمایه‌ای بر قیمت استخراج نفت تاثیرگذار است ولی توسعه نفتی دریایی را بسیار پرهزینه و پرخطر میداند.
50 درصد حجم ذخایر نفتی دنیا در خلیج فارس است و شرکت نفت فلات قاره ایران با دارا بودن 46 میدان مشترک اختصاصی در خلیج فارس روزانه حدود 700 هزار بشکه نفت تولید می‌کند که نفت میدان مشترک هنگام با عمان ـ که از نوع مرغوب‌ترین نفت دنیا به شمار می‌رود ـ در خلیج فارس استخراج می‌شود.
کارشناسان، هزینه تولید نفت در فلات قاره ایران را 3 تا 4 دلار در هر بشکه عنوان می‌کنند. همچنین نفت مناطق مرکزی ایران نیز که حدود 60 میدان نفتی دارد و در مناطق خشکی واقع شده‌اند و اغلب میادین آن توسعه نیافته‌اند، کارشناسان معتقدند به دلیل جوان بودن میادین نفتی در این مناطق، هزینه تولید آن نیز کمتر خواهد بود، اما از آنجا که این مناطق دارای نفت خام سنگین هستند، هزینه تولید آن در هر بشکه را حدود 3 دلار ارزیابی می‌کنند.
منبع : جام جم